Kserujesz, tłumaczysz lub przerabiasz cudze chronione utwory? Czy robisz to zgodnie z prawem? Co do zasady wyżej wymienione wykorzystywanie utworów stanowi wkroczenie w zakres cudzych autorskich praw majątkowych. Inaczej jest, gdy legitymujesz się zezwoleniem twórcy lub innego uprawnionego podmiotu. Bez takiej zgody możesz narazić się na zarzut naruszenia praw autorskich.

Na szczęście prawo autorskie przewiduje konstrukcje umożliwiające uniknięcia negatywnych konsekwencji wyżej wymienionych działań. Wśród nich można wymienić korzystanie z utworu w ramach dozwolonego użytku osobistego lub prawa cytatu.

Dozwolony użytek osobisty uregulowany został w art. 23 ustawy o prawie autorskim i pokrewnych, w myśl którego „Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Przepis ten nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym [ust. 1]. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego [ust. 2].”.

Co się stanie, gdy umieścisz fragment utworu w Internecie? Dozwolony użytek osobisty jest ograniczony korzystaniem z utworu przez dosyć wąski krąg osób. Zatem niewątpliwie dojdzie do przekroczenia jego granic, bowiem możliwość zapoznania się z utworem będzie miała nieograniczona liczba osób. W takiej sytuacji warto sięgnąć do prawa cytatu.

Konstrukcja ta została ujęta w art. 29 ustawy o prawie autorskim i pokrewnych, zgodnie z którym „wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości.”.

Należy jednak pamiętać, że „dzieło, w ramach którego umieszcza się cytat z cudzej twórczości, musi być samodzielnym, stanowiącym przedmiot prawa autorskiego utworem. Celem prawa cytatu jest bowiem stworzenie swobody twórczej w dziedzinie analizy i krytyki naukowej oraz wypowiedzi artystycznej. Jeśli brak własnej twórczości, to brak również uzasadnienia ograniczania cudzych praw autorskich.” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 06.04.2017 roku, V ACa 687/15, LEX nr 2343498).

Umieszczenie cytatu powinno mieć miejsce w dziele, który stanowi samoistny utwór osoby cytującej. W tym miejscu warto dodać, że w doktrynie można znaleźć głosy przeciwne, wskazujące, że dzieło, w którym zostaje umieszczony cytat nie musi stanowić utworu chronionego prawem. Tożsamy pogląd został zaprezentowany w orzecznictwie europejskim, które w mojej ocenie podchodzi bardziej liberalnie do wykorzystania cudzego utworu.

Przeczytaj także:

biuro@kancelariaprykiel.pl 

+48 515 405 147

KANCELARIA RADCY PRAWNEGO

KATARZYNA PRYKIEL

NIP: 7010908963

REGON: 382639482

adres do doręczeń:

Rybie, ul. Południowa 11

05-090 Raszyn

Projekt i wykonanie: Conterfecto